Reeds vanaf de inwerkingtreding op 18/03/2020 van de coronamaatregelen opgelegd door de Nationale Veiligheidsraad en opgenomen in het Ministerieel Besluit van 23/03/2020 (1), schrijft de politie in sommige gemeenten GAS-boetes uit voor wie deze coronamaatregelen overtreedt.(2)
“Een GAS-boete is nu het meest efficiënte middel om overtreders van de coronamaatregelen te beteugelen(3)”, klinkt het bij de Brusselse burgemeesters, maar is dit juridisch gezien wel mogelijk?
Overeenkomstig artikel 2 van de GAS-wet(4), kunnen gemeentes straffen of administratieve sancties bepalen voor de inbreuken op hun reglementen of verordeningen, tenzij voor dezelfde inbreuken door of krachtens een wet, een decreet of een ordonnantie, reeds straffen of administratieve sancties worden bepaald.
Eerst en vooral houdt dit artikel in dat gemeenten geen overtredingen kunnen sanctioneren zolang deze niet in hun reglement worden opgenomen. Indien gemeenten inbreuken op het Ministerieel Besluit (kortweg MB) willen kunnen sanctioneren, dienen zij deze dus uitdrukkelijk op te nemen in hun reglement.
Daarnaast bepaalt artikel 2 dat, behoudens enkele uitzonderingen, gemeenten alleen inbreuken die niet in een andere wetgeving zijn opgenomen, op administratieve wijze kunnen bestraffen.
Sommige van de maatregelen die werden uitgevaardigd teneinde de verdere verspreiding van het coronavirus tegen te gaan, bevatten echter ook federale strafbepalingen. Het gaat hier om de volgende maatregelen opgenomen in de artikelen 1,5 en 8 van het MB van 23/03/2020:
Overeenkomstig artikel 182 jo. 187 van de wet van 15 mei 2007 betreffende de civiele veiligheid(5), kunnen personen strafrechtelijk worden vervolgd indien zij weigeren of verzuimen zich te gedragen naar de maatregelen die zijn bevolen in geval van dreigende omstandigheden en waarbij de bevolking kan worden verplicht zich te verwijderen van plaatsen die bijzonder blootgesteld, bedreigd of getroffen zijn of waarbij elke verplaatsing of elk verkeer van de bevolking kan worden verboden. De rechter kan hierbij een gevangenisstraf van acht dagen tot drie maanden opleggen, net als een geldboete van 26,00 EUR tot 500,00 EUR, of één van die straffen alleen.
De social distancing-maatregelen die nu van kracht zijn, en meer bepaald de maatregelen opgenomen in artikel 1, 5 en 8 van het MB van 23/03/2020, kunnen onder het toepassingsgebied van deze federale afstandsregels worden geplaatst. Daar deze inbreuken reeds in het federale strafrecht zijn opgenomen, zijnde in artikel 187 van de wet van 15 mei 2007, is het in principe niet mogelijk voor de gemeente deze administratief te gaan bestraffen. Het voorgaande niet respecteren, doet het cruciale rechtsbeginsel non bis in idem, dat zoveel betekent als dat men niet tweemaal gestraft kan worden voor hetzelfde feit, wankelen. Het College van procureurs-generaal is bovendien van mening dat “de strafrechtelijke weg de meeste garanties biedt op een uniforme, zekere, rechtvaardige en coherente beteugeling” van de inbreuken op het MB van 23/03/2020.
Minister Koen GEENS erkende reeds dat deze GAS-boetes op heden onwettig zijn: “Als men gemeentelijke administratieve sancties wil toepassen op federale overtredingen, moeten we daarvoor een wettelijke basis creëren.(6)” Deze wettelijke basis is er dan ook effectief gekomen met het Koninklijk besluit nr. 1 van 06/04/2020 dat op datum van 07/04/2020 in het Belgisch Staatsblad werd gepubliceerd.(7)
Dit Koninklijk Besluit (kortweg KB) zorgt ervoor dat ook de inbreuken die het voorwerp uitmaken van strafrechtelijke sancties via artikel 187 van de Wet van 15/05/2007, voortaan kunnen bestraft worden aan de hand van gemeentelijke administratieve sancties. Dit betekent dat wanneer men de maatregelen om handelszaken en winkels te sluiten en de maatregelen inzake social distancing niet respecteert, men voortaan een GAS-boete kan riskeren.
De administratieve geldboete bedraagt maximaal 250,00 EUR, kan enkel worden opgelegd aan volwassenen en kan onmiddellijk worden geïnd mits akkoord van de overtreder. De overtreder heeft dus de mogelijkheid om deze onmiddellijke inning te weigeren. In geval van weigering of wanneer er niet wordt overgegaan tot onmiddellijke inning, dient de boete te worden betaald 30 dagen na kennisgeving ervan.
Het KB van 06/04/2020 bepaalt bovendien dat de mogelijkheid tot het uitdelen van GAS-boetes de Procureur des Konings niet verhindert om een minnelijke schikking voor te stellen of strafrechtelijk te vervolgen indien men meerdere overtredingen begaat. Het OM kan dus pas optreden vanaf men meer dan één inbreuk op artikel 187 van de wet van 15 mei 2017 heeft begaan. Teneinde het eerder besproken non bis in idem-beginsel niet te schenden, zal het geïnde bedrag van de GAS-boete dan worden verrekend op de eventuele procedurekosten, dan wel worden teruggeven naar gelang de uitkomst van de procedure.
Wat echter speciale aandacht verdient, is het gegeven dat artikel 3 van het KB van 06/04/2020 bepaalt dat het College van Procureurs-Generaal eerst een omzendbrief moet opmaken dewelke richtlijnen bevat die verband houden met het strafrechtelijk beleid dat van toepassing is op de inbreuken bedoeld in artikel 187 van de Wet van 15/05/2007. Zoals reeds toegelicht dienen de inbreuken op de social distancing-maatregelen en het sluiten van handelszaken en winkels hieronder te worden geplaatst.
In het verslag aan de Koning wordt deze verplichting verder toegelicht. Hierin wordt gesteld dat de omzendbrief van het College van Procureurs-Generaal een beslissing op strafrechtelijk vlak moet mogelijk maken vooraleer de gemeenten voor voornoemde inbreuken administratieve sancties kunnen opleggen. Dit dient te worden begrepen in het licht van de kerntaak van het College van Procureurs-Generaal die erin bestaat een coherent strafrechtelijk beleid uit te werken.
Tot op heden is er echter nog geen sprake van dergelijke omzendbrief. Wij zijn dan ook van mening dat het, ondanks het bestaan van dit KB, nog steeds niet mogelijk is om GAS-boetes uit te delen aan iemand die de social distancing-maatregelen niet respecteert.
Ten slotte bepaalt artikel 19 van het KB dat het in werking treedt op de dag dat het in het Belgisch Staatsblad wordt bekendgemaakt, zijnde 07/04/2020. Gezien er dus geen sprake is van een retroactieve werking van het KB ontbeert het de voordien uitgeschreven GAS-boetes aan de nodige wettelijke grondslag.
Heeft u omtrent deze bijdrage verdere vragen? Aarzel dan niet om ons te contacteren.
Arkalis – Partners in law
Actueel tot 8 april 2020
(1) Ministerieel besluit van 23 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken
(2) Zie https://www.standaard.be/cnt/d...
(4) Wet van 24 juni 2013 betreffende de gemeentelijke administratieve sancties
(5) Wet van 15 mei 2007 betreffende de Civiele Veiligheid
(6) Zie https://www.standaard.be/cnt/d...
(7) Koninklijk Besluit nr. 1 van 6 april 2020 betreffende de bestrijding van de niet-naleving van de dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken door de invoering van gemeentelijke administratieve sancties
